Ο Θάνατος των Φτελιών της Θεσσαλονίκης

Τα τελευταία 7 χρόνια (τουλάχιστον) οι Φτελιές της Θεσσαλονίκης αντιμετωπίζουν σοβαρότατο πρόβλημα από την προσβολή του σκαθαριού Γκαλερουτσέλα (Xantheolis Luteola Galerucella), το οποίο καταστρέφει το φύλλωμα του δέντρου με αποτέλεσμα κάθε καλοκαίρι κεντρικοί δρόμοι της πόλης να μοιάζουν φθινοπωρινοί. Είναι φανερό ότι συντελείται μια -κατά τόπους- οικολογική υποβάθμιση με φαινόμενα όπως υψηλότερες θερμοκρασίες στο οδόστρωμα και το πεζοδρόμιο (ηλιοφάνεια), δυσοσμία (αποσύνθεση) και ρύπανση (κολλώδεις απόβλητα). Τα σημάδια εξασθένησης των δέντρων χρόνο με χρόνο αυξάνονται, μετρώντας ήδη δεκάδες απώλειες. Η δυσπιστία των πολιτών, γειτόνων και καταστηματαρχών προς την επίλυση του προβλήματος αυξάνεται και τα φαινόμενα παραπληροφόρησης / υποστήριξης ακραίων λύσεων τύπου “πονάει κεφάλι - κόβει κεφάλι” εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά. Με μια πρώτη ματιά οι αντιδράσεις αυτές είναι δικαιολογημένες καθώς το πρόβλημα διαιωνίζεται χωρίς να εφαρμόζεται ένα ολιστικό πλάνο αντιμετώπισης και ευαισθητοποίησης του κοινού. Οι λόγοι διαιώνισης του προβλήματος είναι αρκετοί (βλ. έκταση και ένταση, αδυναμία σχεδιασμού και εφαρμογής αποτελεσματικών πολιτικών συμμετοχικής διαχείρισης του αστικού πρασίνου, αποδυνάμωση δημόσιου τομέα, περικοπές στους προϋπολογισμούς και περιορισμός της τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαδικασία διαχείρισης της πόλης, μνημόνια και άλλα πολλά), ωστόσο, σήμερα δεν θα αρκεστούμε στην ανάλυση του προβλήματος καθώς μετά από επιτυχημένες πιλοτικές προσπάθειες σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, την Αντιδημαρχία Περιβάλλοντος και Πρασίνου και τον επιστημονικό συνεργάτη μας, ειδικό εντομολόγο Δρ. Δημήτρη Αβτζή (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ - Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών),  προχωρούμε σε στοχευμένη πρόταση αντιμετώπισης.

Όμως πριν περάσουμε στην πρότασή μας, είναι σημαντικό για την πληροφόρηση του κοινού να μοιραστούμε μερικές χρήσιμες συμβουλές και πληροφορίες για τα αγαπημένα μας και πολύτιμα δέντρα:

· Τα δέντρα ονομάζονται Φτελιές ή αλλιώς Καραγάτσια (kara= μαύρο, agac= δέντρο - τουρκικές λέξεις).

· Η καταστροφή του φυλλώματος των δέντρων δεν οφείλεται σε κάποια αρρώστια, αλλά στο φυλλοφάγο σκαθάρι.

· Είναι φυλλοβόλα δέντρα που φτάνουν σε ύψος τα 30 μέτρα.

· Τα συγκεκριμένα δέντρα είναι ηλικίας περίπου 60+ ετών, γεγονός που σηματοδοτεί την ικανότητά τους να προσφέρουν πολύ περισσότερο οξυγόνο και άλλες θετικές επιδράσεις στο αστικό οικοσύστημα και τον άνθρωπο σε σύγκριση με τα μικρά και νεο-φυτεμένα δέντρα.

· Οι Φτελιές βρίσκονται στις γειτονιές/δρόμους: Αλεξάνδρου Σβώλου, Τσιμισκή, Πάρκο Ξαρχάκου, Μαρτίου, Ανάληψη, Τούμπα.

· Η περιοχή ανατολικά της γειτονιάς “Ανάληψη” ονομαζόταν “Καραγάτς” προφανώς γιατί εκεί εντοπίζονταν αρκετά δέντρα του είδους.

· Η Φτελιά χρησιμοποιείται ως βότανο αρκετούς αιώνες τώρα. Έχει θεραπευτικές δράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό και παραδοσιακά χρησιμοποιείται κυρίως για βοήθεια στην εύρυθμη εντερική λειτουργία.

· Ξεχωρίζει για την καταπραϋντική αντιφλεγμονώδη δράση του, ειδικά στο πεπτικό σύστημα, λόγω της περιεκτικότητάς του σε γλοιό.

· Οι παρεμβάσεις για τη μείωση / έλεγχο του σκαθαριού πρέπει να επαναλαμβάνονται τακτικά, να είναι στοχευμένες και έγκαιρες, να εφαρμόζονται σωστά.

· Μόνο στην περίπτωση που κρίνεται αναγκαίο για την ασφάλεια των πολιτών και την εύρυθμη λειτουργία της πόλης, τα αδύναμα και προσβεβλημένα δέντρα χρειάζονται κόψιμο.

Η πρότασή μας

Τον περασμένο Μάιο (2022), σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και την Αντιδημαρχία Περιβάλλοντος πραγματοποιήσαμε εθελοντικά την πιλοτική δράση δεντροπροστασίας στην οδό Αλεξάνδρου Σβώλου, με στόχο την ορθή και έγκαιρη εφαρμογή ειδικών παγίδων (σκευάσματα κόλλας) και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας τους κατά του καταστροφικού σκαθαριού Γκαλερουτσέλα. Σε αυτή συμμετείχαν 8 άτομα, διήρκησε λίγο παραπάνω από μία (1) ώρα και για την συμμετοχή δεν χρειάστηκαν ειδικές γνώσεις σχετικά με την εφαρμογή του σκευάσματος, παρά μόνο όρεξη και συντονισμός για δράση προς το κοινό καλό.

Η πιλοτική παρέμβαση κρίθηκε απόλυτα επιτυχημένη καθώς όπως θα δείτε στις φωτογραφίες η διαφορά της Αλ. Σβώλου με την Τσιμισκή είναι περισσότερο από εμφανής. Ως Οργάνωση, έχουμε λάβει ήδη δεκάδες μηνύματα αγανάκτησης και διαμαρτυρίας από ιδιοκτήτες καταστημάτων στους εμπορικούς δρόμους Τσιμισκή, ενώ η διάδραση με κατοίκους και καταστηματάρχες της Αλεξάνδρου Σβώλου ήταν για πρώτη φορά ενθαρρυντική!

Στις φωτογραφίες απεικονίζονται Φτελιές στην  στην οδό Τσιμισκή (ξεραμένο φύλλωμα - χωρίς την παρέμβαση) και Αλεξάνδρου Σβώλου (πράσινο φύλλωμα - μετά την παρέμβαση) τον Αύγουστο 2022.

Στην επάνω φωτογραφία απεικονίζονται Φτελιές στην οδό Αλεξάνδρου Σβώλου τον Ιούλιο του 2018 και στην από κάτω τον Αύγουστο του 2022
(©Οπτικοακουστικό αρχείο Γειτονιάς Αλ. Σβώλου και Φωτογραφικό αρχείο Μαμαγαία)

Κάλεσμα για δράση

Στο σημείο αυτό, η Μαμαγαία σε συνεννόηση με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τον ειδικό συνεργάτη - εντομολόγο Δρ. Δημήτρη Αβτζή, απευθύνει πρόσκληση συνεργασίας στον Εμπορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης και φορείς, ικανούς να στηρίξουν την κοινή προσπάθεια, για την εύρεση πόρων στήριξης της πρότασής μας, ώστε να προχωρήσουμε μαζί στην εφαρμογή του πλάνου αντιμετώπισης για την αποτελεσματική μείωση του καταστροφικού σκαθαριού. Το πλάνο μας αφορά τις οδούς Τσιμισκή και Αλεξάνδρου Σβώλου (περισσότερα από 500 δέντρα), έχει άξονα τριετίας και περιλαμβάνει την έγκαιρη και ορθή τοποθέτηση παγίδων, τον καθαρισμό των κορμών και την επανάληψη εφαρμογής των σκευασμάτων όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο και την παρακολούθηση της προόδου των παρεμβάσεων. Ο θετικός αντίκτυπος της παρέμβασης θα είναι αισθητός από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής και αυτός θα αυξάνεται εκθετικά με την πάροδο των χρόνων.

Η Μαμαγαία όπως τόσα χρόνια, θα συνεχίσει να παρακολουθεί το ζήτημα, να προχωράει σε ουσιαστικές παρεμβάσεις και δράσεις και να προτείνει με τους συνεργάτες της αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης, πάντα σε συνεννόηση και συνεργασία με τις Υπηρεσίες του Δήμου μας και του Υπουργείου Περιβάλλοντος.